Toelatingsbeleid basisscholen Baarn chaotisch; Wethouder Prakke wil dat scholen het zelf oplossen: ‘iets opleggen is zinloos’

Bij de ene school is er niets over te vinden. Bij een ander de oproep om kinderen zo snel mogelijk na de geboorte aan te melden, om op een wachtlijst te komen. Deze grote verschillen zijn er al jaren in Baarn. Dat is opmerkelijk want sommige scholen lijken de wet te overtreden.

De minister en Tweede Kamer strijden al jaren voor een transparant en eerlijk toelatingsbeleid dat makkelijk is te vinden in de schoolgids en op de website. De gemeente heeft zich er nooit mee bemoeid, maar na klachten van ouders voert wethouder Hugo Prakke de druk op.

Al in 2020 liet de toenmalige onderwijsmister Arie Slob een onderzoek uitvoeren. Er bleek veel mis. De onderzoekers concludeerden dat een derde van alle bassischolen in Nederland het toelatingsbeleid niet op schrift hadden staan. En dat de keuzevrijheid niet voor alle ouders gelijk was door de grote verschillen tussen de scholen. Slob noemde het kwalijk: “Niet alle kinderen krijgen de kans zich in te schrijven op een school die bij ze past en het werkt segregatie in de hand. Het doel is juist om meer gemengde klassen te krijgen met kinderen van verschillende sociale en economische achtergronden.”

Speerpunt

In Den Haag is het daarna vaak onderwerp van gesprek en leidt het meerdere keren tot Kamervragen. Ook voor de huidige minister van Onderwijs, Dennis Wiersma, is het een speerpunt. Ruim een jaar geleden stuurt hij dan ook een dwingende brief aan alle scholen: ,,De communicatie over aanmelding, toelating, zorgplicht passend onderwijs en weigering, moeten duidelijk zijn. Alle ouders moeten over dezelfde informatie kunnen beschikken en weten wat hun rechten en plichten zijn. Waar dit niet zo is, worden ouders met een lager opleidingsniveau of een migratieachtergrond en kun kinderen het hardst getroffen.”

In de brief doet de minister ook suggesties met een aantal vragen: ,,Wordt het toelatingsbeleid wel besproken met de gemeente? Is informatie op uw school over het maximaal aantal kinderen, de procedure over toelating en eventuele voorrangsregels transparant en makkelijk vindbaar? Een aanmelding moet altijd schriftelijk. Is het aanmeldformulier vindbaar op uw site en schoolgids? “

,, Belangstellinglijst mag nooit leiden tot voorrang

De minister benadrukt wat de wet voorschrijft: ,,Een kind kan pas worden aangemeld op een basisschool vanaf de dag waarop het kind de leeftijd van drie jaar bereikt. Sommige basisscholen werken met een belangstellinglijst voor kinderen jonger dan drie jaar. Die heeft geen wettelijke basis en mag nooit leiden tot voorrang bij een daadwerkelijke aanmelding.” Wiersma sluit af met de waarschuwing dat de inspectie scholen aanspreekt die zich niet aan de wet houden en zo nodig ingrijpt. Hij eindigt tenslotte hoopvol:,,Ik ga ervan uit dat ik op uw medewerking kan rekenen.” In een brief aan de Tweede Kamer, vorige maand, onderstreept hij nogmaals dat de segregatie te hoog is. ,,Uit meerdere onderzoeken blijkt dat leerlingen hoger scoren op burgerschapsvorming, de manier waarop iemand deelneemt aan de maatschappij, als een school diverser is.”

Ondanks de wet en dwingende woorden vanuit Den Haag, krijgt de minister in Baarn nog niet de medewerking waar hij op heeft gerekend. Het toelatingsbeleid op de sites en in de schoolgidsen is bij alle acht verschillend en staat soms niet of met weinig woorden beschreven. Nog opvallender zijn sommige teksten over het moment van aanmelden en de toelichting.

Bij de St. Aloysius valt te lezen: ‘Onze groepen raken reeds in een vroeg stadium vol. Wij wijzen u erop dat u daarom eventuele jongere kinderen zeer tijdig dient aan te melden. Bij voorkeur zo snel mogelijk na de geboorte.’ 

De NBS, de Nieuwe Baarnsche School, legt uit dat er per jaar meer leerlingen worden aangemeld dan dat er plaatsen zijn. Ook spreekt het ouders van kinderen aan die al op een andere school zitten: ‘Vanaf de geboorte van uw kind kunt u hem of haar aanmelden. Het kind stroomt wanneer het vier jaar wordt in groep één in. Of wanneer uw kind al onderwijs volgt in het basisonderwijs, maar u het kind wilt overplaatsen naar de NBS.’

De KWS, de Koningin Wilhelminaschool, geeft slechts een beperking: ‘We hebben alleen nog ruimte voor kinderen die geboren zijn in 2022 en 2023. Voor de andere jaren zijn er zoveel aanmeldingen dat de kans niet reëel is dat er een plek vrijkomt.’

En de Amalia Astro verwoordt het zo: ‘Zodra uw kind is geboren is het mogelijk om een vooraanmelding te doen. Omstreeks juni volgend op het geboortejaar wordt bekeken hoeveel aanmeldingen er zijn. Indien er sprake kan zijn van een inschrijving, ontvangt men het aanmeldformulier. Indien er (nog) geen sprake kan zijn van een inschrijving, wordt het kind op een wachtlijst geplaatst.’

De Uitkijck houdt het bij de wettelijke grens van drie jaar: ‘Bent u op zoek naar een nieuwe school voor uw kind omdat uw kind vier jaar wordt, omdat u gaat verhuizen of zoekt u om een andere reden een nieuwe school? Dan zijn u en uw kind van harte welkom op de Uitkijck.’

De Gaspard de Coligny en Guido de Brès stellen het algemener met vrijwel dezelfde tekst: ‘Wanneer u geïnteresseerd bent in onze school, kunt u een afspraak maken voor een kennismakingsgesprek en rondleiding. Na binnenkomst van het inschrijfformulier, ontvangt u via de mail een bevestiging van uw inschrijving/aanmelding.’

Op de site en in de schoolgids van De Montinischool lijkt geen enkele informatie te staan over aanmelding en toelating. Alleen op de site van de overkoepelende stichting ‘t Sticht worden ouders uitgenodigd om een afspraak te maken. 

Meer aanmeldingen

Ouders/verzorgers willen ook vaak weten of ze hun kind bij slechts één of juist meer scholen mogen aanmelden. De Amalia Astro, De Montini en De Uitkijck lijken hier niets over te melden. De St. Aloysius schrijft dat het ‘binnen Baarn toegestaan is om op één basisschool aangemeld en/of ingeschreven te staan. Uw kind mag wel bij meer scholen op een wachtlijst staan’.
Drie scholen hebben dezelfde tekst, de Gaspard de Coligny, de Guido de Brès en de KWS: ‘Als uw kind een plaats heeft op onze school, gaan we ervan uit, dat uw kind niet staat ingeschreven op een andere school.’
De NBS schrijft er alleen iets over voor kinderen die extra ondersteuning nodig hebben: ‘Het is mogelijk om het kind bij meerdere scholen tegelijk aan te melden. Als dat gebeurt, dan moet bij de aanmelding aangegeven worden op welke andere scholen het kind ook is aangemeld’.
Een aantal scholen geeft aan dat er niet vanzelfsprekend leerlingen van elkaar worden overgenomen. Anderen melden hier niets over of leggen uit met wie er dan overleg volgt.

De onderwijsspecialist van D66 in de Tweede Kamer is Paul van Meenen. Hij was jarenlang onderwijsbestuurder en docent en is ruim tien jaar Kamerlid.,,Ongelooflijk, dit kan en hoort echt niet”, luidt zijn oordeel over de verschillen tussen de basisscholen. Bovenal is hij verontwaardigd over scholen die adviseren aan te melden na de geboorte: ,,Hier zitten of mensen te slapen of laten het oogluikend toe. Nog even en je kunt al opgeven voor de conceptie.”

,, Nog even en je kunt je opgeven voor de conceptie

Het is ook onderdeel van de onderwijsvisie die hij schreef voor zijn partij:,,Dit blokkeert gelijke kansen, het tegengaan van segregatie en discriminatie. Het moet gaan om goed onderwijs op de juiste school voor elk kind.”

Nieuwkomer

,,Als jij nieuwkomer bent in dit land, of al moeite hebt om je hoofd boven water te houden, of net komt wonen in deze gemeente: allemaal mensen die er echt geen weet van hebben. En die gaan pas op zoek naar een school als het kind drie wordt of net is. En dan wil je graag terecht op een school en dat kan niet want die heeft dan een wachtlijst.”

Wat er in Baarn gebeurt is volgens hem geen uitzondering en ook te verklaren: ,,Kijk, uiteindelijk is de slag om kinderen een slag om geld. De bekostiging van scholen is voor een groot deel gebaseerd op het aantal leerlingen. Je kunt je afvragen of het systeem wel deugt. En het onderwijs op die scholen kan natuurlijk helemaal prima zijn, maar het kan gewoon niet door de beugel.”

Van Meenen vindt dat de onderwijsinspectie de opdracht moet krijgen van de minister om er veel strenger op te controleren en zelfs sancties op te leggen. ,,Toch kan een lokale overheid hier ook zeker iets mee. Je gaat er wellicht officieel niet over, maar het zijn wel jouw kinderen, jouw burgers.”

Hij verwijst naar de gemeente Utrecht. Zo’n drie jaar geleden bleek daar uit onderzoek dat veel kinderen voorrang kregen die al vanaf hun eerste levensjaar op een lijst stonden. De verantwoordelijk wethouder vond het onacceptabel en nam een ingrijpend besluit. Alle aanmeldingen gaan nu centraal via een gemeentewebsite. Aanmelden kan pas als een kind drie is. Plaatsing gaat met een vaste procedure, waarbij volgens de gemeente iedereen dezelfde kans heeft.

,,Hier zitten ook heus wat haken en ogen aan, maar Utrecht heeft het wel serieus aangepakt”, aldus Van Meenen.,,Beter is een tussenstap. Zet de scholen in één kamer. Doe de deur op slot en die gaat pas open als ze met elkaar een oplossing hebben bedacht. Oprecht, niet alleen op papier.”

Kritiek

Wethouder Hugo Prakke heeft zo’n drie tot vier keer per jaar overleg met de schoolbesturen. Eigenlijk was het nooit onderwerp van gesprek tot eind vorig jaar. Toen kwam in de gemeenteraad ter sprake dat er kritiek is van ouders/verzorgers op het toelatingsbeleid.

Ambtenaren zijn zich gaan verdiepen in de informatie die de scholen hierover kenbaar maken en het bleek chaotisch. Hugo Prakke: ,,Wachtlijst, aanmeldlijst, belangstellinglijst, allemaal gebruiken ze iets anders. Van de ene school moet je je zo snel mogelijk aanmelden na de geboorte en van de ander mag dat pas als het kind drie is en van alles daartussen.” Dat is volgens de wethouder ook de oorzaak van de onvrede bij ouders en verzorgers, het is niet eenduidig en transparant. Hij besloot het daarom met de schoolbesturen te bespreken een half jaar geleden: ,,Ik heb gezegd dat er één aanmeldproces moet komen dat alle scholen kenbaar moeten maken en dus duidelijk is voor iedereen. Twee schoolbesturen nemen nu het voortouw en zeggen eind mei met een voorstel te komen.”

Waarom de acht basisscholen het niet eerder samen hebben opgelost, weet de wethouder niet: ,,Ze hebben veel op hun bord, ik kan me zo voorstellen dat het geen topprioriteit had.”

Hugo Prakke wil niet vooruitlopen op de inhoud van de oplossing: ,,Het uitgangspunt is: houd je aan de wet. Maar ik wil eerst constateren hoe groot het probleem is. Hoe ernstig zijn bijvoorbeeld de wachtlijsten? Dat weet ik niet, dezelfde kinderen kunnen op meer lijsten staan. Wat hebben de scholen wel of niet afgesproken over kinderen die van de ene naar een andere school gaan? Daar zijn ze het nu niet over eens, maar dat wil ik wel. Het mag geen strijd zijn tussen scholen.”

Hij is geen voorstander van één centrale aanmelding zoals in Utrecht:,,Daar is ook echt niet iedereen enthousiast over. Het is veel beter en mooier dat de scholen hier in Baarn zelf met een goed oplossing komen.” 

Op de achtergrond speelt ook nog het huisvestingsplan voor alle scholen. ,,Besloten is scholen niet verder uit te breiden, alleen te vernieuwen waar nodig. Dus scholen die vol zitten, daar kan niks meer bij. Je zult ook in de toekomst wellicht ‘nee’ moeten verkopen bij een aanmelding.” Net als de minister rekent hij volledig op de medewerking van de basisscholen. ,,Wat heb ik eraan als ik ze iets opleg? Dan staat het straks keurig op hun websites en in de praktijk verandert er niets. Dat wil ik echt voorkomen. En ze kunnen het. Het is bijvoorbeeld ook gelukt om gezamenlijk een goede afspraak te maken over de taalklas. De kinderen die straks uitstromen worden verdeeld naar grootte van de scholen.” 

Tot slot wil hij benadrukken dat het probleem breder ligt en meer partijen een verantwoordelijkheid hebben. Hugo Prakke: ,,Er zijn makelaars die adverteren met de tekst ‘een ideaal huis vlakbij de school voor uw kinderen’. Terwijl daar een wachtlijst is en dus geen plek. Dat is misleidend en zorgt voor ergernis. Die oneerlijke communicatie moet stoppen.”

Verantwoording:

Voor dit verhaal zijn alle websites en schoolgidsen van de acht Baarnse basisscholen doorgelicht. Er zijn gesprekken gevoerd met ouders, mensen uit het onderwijs, het ministerie van onderwijs, Tweede Kamerleden en verantwoordelijk wethouder Hugo Prakke (onderwijs) van de gemeente Baarn. 

We blijven de komende weken aandacht besteden aan het toelatingsbeleid en de wachtlijsten. Aan de twee schoolbestuurders die werken aan een voorstel, is om een reactie gevraagd. 

Op woensdag 17 mei is een speciaal spreekuur van de redactie in Lokaal-O in het Poorthuis aan de Kerkstraat in Baarn. Ouders, leerkrachten en iedereen die ervaringen met het toelatingsbeleid willen delen zijn van harte welkom. Een app of een boodschap kan achter worden gelaten op 06 34306032. Het mailadres van de redactie is: baarnschecourant@bdu.nl.

[Dit onderzoek is mogelijk gemaakt door een bijdrage van het Stimuleringsfonds voor de Journalistiek.

Mark Snijders en Eugene Leenders